Kim Putters herdenkt Merwedegijzelaars in Kamp Amersfoort

LEUSDEN Kim Putters, directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP), heeft donderdag stilgestaan bij de gevangenneming van honderden mensen uit deze regio tijdens de Tweede Wereldoorlog. Putters verzorgde dit jaar een lezing bij de herdenking van Kamp Amersfoort, dat op 19 april 1945 werd overgedragen aan het Rode Kruis.

Bij een razzia aan beide zijden van de Merwede werden in mei 1944 willekeurig honderden jonge mannen opgepakt Ze kwamen met name uit Sliedrecht, Giessendam, Hardinxveld, Werkendam, Sleeuwijk en de Biesbosch. Het was een vergeldingsactie voor een aanslag van het ondergrondse verzet op een groep landwachters. De Merwedegijzelaars werden weggevoerd naar Kamp Amersfoort en een groot aantal werd in Duitsland te werk gesteld. Zeker 25 mensen kwamen nooit meer terug.

De mannen werden in eerste instantie verzameld in Sliedrecht bij de Hervormde Kerk en in Neder-Hardinxveld bij de School met de Bijbel. ,,Het zijn plekken waar ik al mijn hele leven langsloop, vaak in alle haast'', vertelt Putters die zelf uit Hardinxveld komt. Sinds hij op de hoogte is van wat zich in 1944 heeft afgespeeld, hebben ,,deze plekken voorgoed een andere betekenis'' en is Kamp Amersfoort ,,dichtbij gekomen''. Veel van zijn vrienden dragen dezelfde familienamen als die van de weggevoerde mannen. ,,Hun familiegeschiedenissen zijn vermengd geraakt met de mijne.''

,,Het verhaal van de Merwedegijzelaars is maar één verhaal over wat er hier op deze plek allemaal is gebeurd'', zegt Putters. Hij vraagt zich af of mensen zich nog voldoende afvragen wat er in de Tweede Wereldoorlog heeft plaatsgevonden. ,,Willen we nog weten wat er gebeurde, hoe we het jaren later ervaren, maar ook over wat er vandaag de dag om ons heen gebeurt?''

,,In onze naoorlogse samenleving zijn de democratische rechtsstaat en de verzorgingsstaat uitgebouwd en versterkt, om het leven in vrijheid en welvaart voor iedereen zeker te stellen. Ook om onrecht en extremisme, zoals hier in Kamp Amersfoort, uit te bannen.'' Maar volgens de SCP-directeur staat de huidige maatschappij onder druk. ,,Het onbehagen is weer toegenomen.''

Putters spreekt van ,,hardnekkige verschillen tussen groepen, bijvoorbeeld in levensverwachting en bestaanszekerheid tussen hoog- en laagopgeleiden, maar ook tussen mensen met en zonder een migratieachtergrond.'' Ook politici dragen daar volgens hem aan bij. In de politiek lijkt ,,het behalen van 76 zetels in de Tweede Kamer het hoogste goed.'' Putters stelt dat het niet alleen gaat ,,om wat een meerderheid wenst, maar ook om hoe die meerderheid met de belangen van de minderheid omgaat. Dat heet democratische rechtsstaat.''

Volgens de Hardinxvelder houden de overleveringen van de oorlog de maatschappij een spiegel voor. ,,De Tweede Wereldoorlog stelt ons in staat de vraag scherp te blijven stellen of het nog lukt om elkaar over bevolkingsgroepen heen te begrijpen en vertrouwen. We moeten vragen stellen, ook als het ongemakkelijk voelt.'' De verhalen achter Kamp Amersfoort geven ,,een indringende opdracht'' mee ,,om te willen blijven zien hoe onze samenleving er vandaag voor staat en waar onrechtvaardigheid en extremisme opduiken.''