‘Het dorp weet wie [Johan de Waal]
vermoord heeft'
Maria Wiebosch-Steeman weet het nog als de dag van gisteren. Ergens in de zomer van 2010 stapt Johan de Waal met een Albert Heijn-tas vol ordners en dossiers haar kantoor binnen. Hij draagt luchtige kleding. Na De Waal’s vermissing ziet ze exact dezelfde vermissing terug in het televisieprogramma Opsporing Verzocht. ,,Meneer De Waal wilde met me praten over het conflict met zijn broer. Over de civiele rechtszaak rond de erfenis. Maar ik kon niets anders voor hem doen dan naar hem luisteren. De gemeente had geen rol in deze zaak.”
Wat de oud-burgemeester ook zegt: Johan de Waal is voor haar meer dan een naam of een foto. Ze ontmoet de Hardinxvelder uiteindelijk ‘twee of drie keer’ en weet wie hij is. Kent zijn stem. Zijn bijzondere ‘presentatie’. Zijn reputatie. De verhalen. Als de oud-burgemeester op de avond van de verdwijning hoort dat de Boven-Hardinxvelder vermist is, weet ze: dit kan wel eens goed mis zijn. ,,Johan was een bijzondere man. Toen hij zo aan mijn bureau zat, kon ik me voorstellen dat hij niet de makkelijkste was om mee te communiceren. Hij liet zich niet makkelijk leiden. Toch heb ik nooit meldingen of klachten over hem gekregen. Blijkbaar waren er mensen die hem rustig hielden. Desondanks voelde ik op de avond van zijn vermissing meteen dat hij niet zomaar was weggelopen.”
Wiebosch-Steeman gaat die avond direct poolshoogte nemen in Boven-Hardinxveld. Ze overlegt met politiefunctionarissen en praat met nieuwsgierigen en omwonenden. Toch is haar rol bescheiden. ,,Als burgemeester moest ik me op de vlakte houden. De politie moest haar werk kunnen doen en daar had ik geen bemoeienis mee. Wat ik dan wel kon doen? Empathie tonen. ‘Erg hè wat er gebeurd is’. Dat soort gesprekjes. Maar daar hield het wel mee op. Dat is wel eens lastig, ja. Ik wilde meer doen, maar dat kon dus niet. Ik ging erheen als burgermoeder, niet als boeman of onderzoeker.”
Wat de huidige inwoner van Heemstede ook doet in het dorpsdeel: de sfeer proeven. Die heeft een typische, eigenaardige smaak. ,,In z’n algemeenheid was Hardinxveld-Giessendam een dorp zoals je dat in de jaren vijftig zag. Heel veel kerken en allemaal kerkgemeenschappen die niet met elkaar communiceerden. Het dorp was heel ‘wit’. Ik had eerder in de Bijlmer gewoond en moest echt omschakelen toen ik het ambt in Hardinxveld-Giessendam ging bekleden.
Boven-Hardinxveld was een gesloten gemeenschap. De manier waarop de mensen over de vermissing van De Waal spraken, wekte argwaan. Ze gaven me een heel vervelend gevoel. Zo van: ‘we weten wat er gebeurd is, maar we zeggen het niet’. Ze hielden één of meerdere dorpsbewoners het hand boven het hoofd. Zo voelde het.”
In de maanden na de vermissing praten politieagenten haar in ‘voortgangsgesprekken’ bij over het onderzoek. In één van die gesprekken krijgt Wiebosch-Steeman een bijzonder verzoek. Of de giertank op het erf van De Waal mag worden leeggepompt. De Boven-Hardinxvelder zou daar wel eens in kunnen liggen, is het rondzoemende gerucht. De burgemeester vindt het een verhaal op sterk water, maar stemt toch in. ,,De publieke opinie geloofde misschien dat Johan daar in lag, maar ik dus niet. Om de inwoners tevreden te stellen, heb ik toestemming gegeven. Uiteindelijk werd er alleen iets van een fiets en een spade gevonden of zo.“
Als het lichaam van De Waal uiteindelijk uit het water van het Kanaal van Steenenhoek wordt gehaald, is Wiebosch-Steeman geen burgemeester meer. Ze woont op dat moment nog wel in het dorp, maar verkast korte tijd later naar Zwijndrecht. Ze wordt daar waarnemend burgemeester. Die interim-klus duurt zeven maanden.
Vanuit haar huis in Heemstede blikt de oud-burgemeester terug op de zaak Johan de Waal. Haar stemgeluid is nog net zo helder als tijdens haar ambtsperiode in Hardinxveld-Giessendam. Haar voorkomen is krachtig. De GroenLinks-politica maakt een scherpe indruk. Toch is haar gezondheid broos, zo vertelt ze. Een klus als (waarnemend) burgemeester zit er daarom niet meer in. De dood van Johan de Waal blijkt één van die dossiers in de slotfase van haar carrière. ,,Als ik eerlijk ben, hebben andere zaken meer impact op me gehad. Toen ik burgemeester was van Woubrugge (nu onderdeel van de gemeente Kaag en Braassem, AM) moesten twee vliegtuigbommen uit de Tweede Wereldoorlog ontmanteld worden. Driehonderd woningen en dertig bedrijven moesten we ontruimen. Een heel dorp was daarbij betrokken. Ook de brand in het huis van Cees Pille (voormalig raadslid in Hardinxveld-Giessendam, AM) heeft veel indruk op me gemaakt. De zaak van Johan de Waal stond toch meer op zichzelf. Wat ik wel heel apart blijf vinden: ik ben nooit meer het gevoel kwijtgeraakt dat het dorp weet wie Johan vermoord heeft. Dat vind ik erg. Er is wel iemand vermoord hè.”
Wil je contact hebben met Alex Monster, de schrijver van dit artikel? Mail dan naar a.monster@bdu.nl.
p[ Volgende week in de krant: een gesprek met J.P. Zij zorgt nog steeds voor Bobby, de hond van Johan de Waal. Wil je het verhaal nu al lezen? Dat kan door de QR-code te scannen.
Tips of informatie?
Politie en Openbaar Ministerie zijn er alles aan gelegen om deze zaak alsnog op te lossen. Heb je informatie of tips die het verschil kunnen maken? Bel dan 0900-8844 en vraag naar het Cold Case Team van de politie in Rotterdam. Of scan de QR-code die leidt naar naar het tipformulier op politie.nl. Voor de gouden tip in deze zaak is nog steeds een beloning van 10.000 euro beschikbaar.
