Terug naar eerste veerdiensten Fop Smit

10 januari 2008 om 00:00 Nieuws

In Museum De Koperen Knop overhandigde de ideële uitgeverij Stichting Publicaties Alblasserwaard-Vijfheerenlanden onlangs het eerste exemplaar aan de auteur, die er direct trots doorheen bladerde. ,,Niet te vergelijken met de uitgave uit 1974, maar toen was offset druk nog geen algemeen gebruik’’, aldus Willem Boot. Zijn eerste versie leek meer op een schrift vergeleken bij de luxe, grote uitvoering die nu is verschenen met unieke foto’s, mooie affiches en historisch waardevolle tekeningen. “Maar ook inhoudelijk is er een groot verschil. We zijn meer te weten gekomen in de afgelopen 30 jaar. Er zijn dingen boven water gekomen, waarvan we nooit gedacht hadden dat we die zouden vinden. Daarmee hebben we de historie kunnen nuanceren.’’

‘Deze verhalen horen bij het Rivierenland’ REGIO - Fop Smit, eens het visitekaartje van de Kinderdijkse werven. Een begrip in heel Nederland. De scheepsbouwer kreeg onder meer een standbeeld en een straat draagt zijn naam. Maar wie weet nu nog precies het verhaal van de legendarische man en zijn bedrijf? Voor geïnteresseerden is het boek ‘Maas en Merwe - geschiedenis van de Stoomboot Reederij Fop Smit & Co’ van scheepvaart-auteur Willem J.J. Boot verschenen.

Door Caroline Voorbergen

Genuanceerd is het verhaal over Fop Smit zeker. De tekst en foto’s nemen de lezer mee naar halverwege de 19e eeuw toen de eerste veerdiensten vertrokken, waar Fop Smit mee te maken had. Stoombootdienst Merwede heette het toen nog en het schip voer tussen Gorinchem en Rotterdam. In 1863 veranderde de naam in Fop Smit & Cie en vestigde de firma zich in Kinderdijk. Al snel braken glorieuze tijden aan voor de rederij. Fop Smit kwam in deze tijd met een nieuw schip, de raderboot Merwede I. De uitvoering was zo luxueus dat deze salonboot decennialang als paradepaard van de Kinderdijkse werven gold. Met deze luxe trok het schip met name veel toeristen, die het Hollandse rivierenland kwamen bewonderen. Van deze dagjesmensen moest Fop Smit het al gauw hebben toen voor de eeuwwisseling de trein een dreigende concurrent werd.

Maar de stoombootdiensten hielden stand. Het waren tijden van grandeur en Fop Smit kocht er door de jaren diverse veerdiensten door Nederland bij. Zo ontwikkelde de betrekkelijk onbeduidende interlokale stoombootdienst van Fop Smit zich tot een bedrijf van allure met nationale faam.

Het kon echter niet goed blijven gaan. De luxe was té buitensporig en vanaf 1914 trof de rederij slag na slag. Ongelukken met de boten, concurrentie met andere rederijen en natuurlijk de oorlog met hoge steenkoolprijzen en strenge winters deden de firma beetje bij beetje de das om. Het toerisme hield Fop Smit nog een aantal jaar op de been, maar uiteindelijk verloor de rederij de slag om het openbaar vervoer met de trein, tram en bus als mededingers. RTM (Rotterdamse Tramweg Maatschappij) kreeg steeds meer aandelen in handen en in de jaren 30 eindigde de lijdensweg van de ooit zo glorieuze rederij.

De auteur Willem Boot beschrijft deze geschiedenis. ,,Wat heeft die ondernemer bewogen? Welke rol speelden zijn zakelijke beslissingen in een groter verband? Dat maakt het verhaal voor mij interessant. Een technisch bedrijfkundige benadering is voor mij hét middel dit verhaal te vertellen’’, licht de geboren Zeeuw zijn schrijfstijl toe. ,,Ik beschouw mezelf in de eerste plaats als analist, heel simpel. Ik ben geen professioneel historicus.’’

Zijn analytisch betoog acht hij in de eerste plaats interessant voor mensen die in de scheepvaart zitten. ,,En voor mensen die geïnteresseerd zijn in wat men tegenwoordig openbaar vervoer noemt. Daarover kraak ik een paar harde noten. Voor mij persoonlijk is dat een centraal thema. Ik ben niet zo te spreken over de manier waarop de overheid het openbaar vervoer aanpakt.’’ De comfortabele stoomboten van Fop Smit bleken destijds niet opgewassen tegen de plotselinge voorkeur voor trein en bus, maar nu verwacht Willem Boot dat een echt snelle fast ferry de oude positie weer kan terugpakken. ,,De verhalen van Fop Smit horen bij het rivierenland en het vervoer over water ook. De waterbussen werken nu al niet slecht en deze diensten lopen grotendeels over de oude Fop Smit-trajecten. Ook de stopplaatsen zijn niet onbekend uit de historie.’’

Zijn eigen passie voor de veerdiensten stamt terug uit zijn jeugd. ,,In je middelbare schooltijd zoek je vakantiewerk. Klasgenoten zaten in de augurken of de zeepfabriek. Ik kende iemand die bij de Rotterdamse Stoomvaart Maatschappij werkte en daar heb ik tot 1973 elke vakantie gewerkt. Dat waren de laatste stoomschepen in de commerciële stoomvaart in Nederland en daar heb ik verschrikkelijk veel plezier gehad.’’

Wie zijn passie deelt, kan voor het 112 pagina’s tellende boek terecht bij de boekhandel.