Het Kompas kijkt binnen in … de Savornin Lohmanlaan

SLIEDRECHT - Op 26 april 1951 kreeg de familie Zee de sleutel van hun eerste (en vooralsnog laatste) huis. De kinderen vlogen uit. Meneer overleed in 1994. Maar de inmiddels 84-jarige mevrouw Nel Zee-Boer woont er nog steeds. ,,Ik heb hier altijd met plezier gewoond. Het is een ideaal huis, gelijkvloers, twee slaapkamers (vroeger drie), een prachtig uitzicht en ik heb altijd leuke buren gehad. Hoeveel verschillende dat in totaal waren is niet meer te tellen. Alleen al voor de woning boven haar woonkamer staat de teller op zeven. Maar het huis boven de slaapkamer en de benedenwoningen aan weerszijden wisselden zo mogelijk nog vaker van bewoners. Toch gaf dat nooit problemen.

Door Margreet Strijker

,,Als we vroeger op bed lagen en het was donker zag je door de kieren het licht van de bovenburen branden. Werd er boven geknoeid dan had je beneden soms de hagelslag liggen. Ik heb buren gehad die gewend waren met heel veel water te soppen en boenen. Ik was net klaar met de grote schoonmaak toen zij begonnen: dertien groene strepen op mijn gewitte muren. Verder was het hier vooral de eerste jaren erg gehorig. Tijdens één van mijn bevallingen zei de vroedvrouw: ‘Goh, het lijkt wel of hier iemand ligt te slapen’. Ze hoorde de bovenburen snurken. Maar ik geef er niks om als je iemand hoort, want je voelt je dan niet zo alleen.”

Het echtpaar Zee trouwde in 1948. Zoals in die tijd vaak gebeurde woonden ze de eerste jaren in bij ouders. Mevrouw komt uit een gezin met één jongen en vijf meisjes. Haar vader was in Indonesië (waar hij in 1949 overleed) en haar broer woonde in het buitenland met zijn gezin, maar alle zusjes waren nog thuis. De jongste was net negen. ,,Toch ging dat allemaal wel goed hoor. Kees (1949) en Margriet (1950) zijn er geboren. Maar toen we eindelijk een eigen huis kregen was dat heerlijk natuurlijk.” Er was in die tijd een wet die oorlogsinvaliden recht gaf op voorrang bij woningtoewijzing. De heer Toon Zee was als KNIL militair in Indië gewond geraakt. ,,Toon ging naar de burgemeester om hem te vertellen van die wet. Die zei: ‘Ja, maar ambtenaren en onderwijzers krijgen ook al voorrang. En aan een nieuw huis kan ik je al helemaal niet helpen’. Maar we hoefden helemaal geen nieuw huis. Alleen liever geen stoepwoning in verband met Toon z'n benen. Kort daarop kregen we toch deze nieuwe prachtige gelijkvloerse woning. In 1952 werd Francien er geboren.

En toen werd het februari 1953: de watersnoodramp ging ook aan Sliedrecht niet ongemerkt voorbij. ,,Op zondag moesten we eruit en op maandag was het water er al. Dus zaten we weer bij moeder in de Oranjestraat: nu met drie kleine kinderen en zwanger van Fred. Mijn broer Mees met zijn vrouw Ineke en hun oudste dochtertje woonden in die periode ook tijdelijk in. Wij zijn er vier weken gebleven. Ook toen waren er geen problemen, maar wel een leuk verhaal over botsende gezinsgewoonten. ,,Mees vond dat mijn kinderen vreselijk veel snoepten en hij zou ze dat wel eens even afleren. Moeder had een tonnetje dat hij met allerlei soorten snoep liet vullen bij Jamin. Ze moesten alles gelijk opeten van hem, wat ze enthousiast deden. Alleen de kaneelbrokken lustten ze niet en gaven ze aan oma. Moeder werd kotsmisselijk, maar mijn kinderen hadden nergens last van. ’s Avonds voor het naar bed gaan zeiden ze: ‘We hebben helemaal nog geen snoepje gehad…”.

Overigens had het water relatief weinig schade veroorzaakt. Het stond maar net op de vloer. De meubels waren bij de bovenburen in veiligheid gebracht en de aardappelvoorraad stond op het aanrecht. Behangen was niet nodig, er moest alleen nieuw balatum (viltzeil) gelegd worden. Een schadevergoeding werd niet aangevraagd, want onder de 50 gulden had men toch nergens recht op.

Ook met vier kinderen bleef het prima wonen. ,,Ze hadden vroeger geen plantjes op de kamer en geen eigen TV en computer. Een bed, een opklapbed en een kastje, dat was het. In de straat woonden veel grotere gezinnen dan dat van ons. Vijf of meer kinderen was geen uitzondering en er was zelfs een familie op een bovenwoning die er twaalf had. Doordat we er allemaal tegelijk in kwamen trok je met elkaar op. Dat is nu wel anders geworden. Er wonen veel alleenstaanden en jongeren, maar het is nog steeds leuk in deze straat. We groeten, maken een praatje en we laten het elkaar weten als we een poosje op vakantie gaan. Natuurlijk hoor ik wel eens muziek, maar ik neem daar geen aanstoot aan.”

Mevrouw Zee is blij met het uitzicht. Eerst waren er koeien, toen volkstuinen, vervolgens een hertenpark en een speeltuin. Heel kort was de kinderboerderij er gevestigd en daarna werd de begraafplaats uitgebreid. “Ik vind het helemaal niet erg dat ik op het kerkhof uitkijk. Het is er prachtig en we komen er op den duur toch allemaal terecht. Toen Toon net begraven was kon ik zijn steen hier vandaan zien. Margriet overleed in 1991 en ligt er ook. Francien stierf in 2008. Haar as is bijgezet in de urnenmuur.”

In 1970 trouwden de meisjes en in 1972 de jongens. De familie breidde zich uit met negen klein- en twee achterkleinkinderen. ,,Op Emmy (23) na, allemaal jongens. Van mijn jongste achterkleinzoon Lyam (1) heb ik nog steeds geen foto. Ja, ze hebben er genoeg hoor, maar alleen op de computer.” Elke zondag komen de zoons met partners Janneke en Mary-Ann op visite. Schoonzoon Mar komt sinds hij weduwnaar is vaak eten en ex-schoondochter Marjan en haar vriend Henk horen er ook helemaal bij. Alle kleinkinderen komen graag. Een aantal van hen is zeer geïnteresseerd in de verhalen over de oorlog en de Jappenkampen waarin mevrouw Zee samen met haar moeder en vier zusjes geïnterneerd was. En behalve goed vertellen kan oma heerlijk Indische rijsttafel maken. ,,Eigenlijk wil ik daar maar eens mee stoppen en uit eten gaan als ik in november 85 wordt. Maar er zijn er die zullen zeggen: ‘Oma kookt veel lekkerder’. Misschien doe ik het in april nog wel een keer op de dag dat Toon jarig zou zijn. Dan kunnen we buiten zitten. Wat zou ik toch moeten zonder die heerlijke grote keuken?”

Foto 1: Mevrouw Nel Zee in de gezellige volle woonkamer met Indische herinneringen en heel veel foto's van de (achter)kleinkinderen.

Foto 2: De Savornin Lohmanlaan kort na de watersnoodramp van 1953.

Foto 3: Fred (in het poppenwagentje) met Francien, Kees en Margriet in het hoekje naast de schoorsteen in de woonkamer in 1954 of 55.

Foto 4: Nel Zee in de keuken begin jaren 60: ,,Die strookjes langs de planken was een idee uit de Libelle."